LHBTIQ+ representatie in de media / deel 2

queer boeken

Op 24 februari publiceerde ik een blogpost over LGBTIQ+ representatie in de media. Dank voor jullie interesse en reacties! Fijn om te lezen dat mijn verhaal stof tot nadenken gaf en dat mensen zich erin herkenden. In mijn vorige blogpost had ik het vooral over representatie op tv, in series en films. In deze post wil ik het hebben over het belang van representatie in de literatuur. Boeken kunnen een grote rol spelen – niet in de laatste plaats voor jongeren.

Misschien noem jij jezelf Yung Matilda en verslind je je leven lang al boeken alsof het niks is. Voor veel mensen geldt dat hun liefde voor lezen een handje geholpen moest worden, of dat lezen altijd in de ‘dat moest nou eenmaal voor de lijst’ sfeer is blijven hangen. Hoe je je ook tot lezen verhoudt: wie kan lezen, leest. Wat het dan ook is dat je oppakt (prentenboeken die je aan je kinderen voorleest, romans, gedichten, strips,) we zullen tijdens het lezen zoeken naar iets van herkenning. Dat zit in de aard van het beestje: we willen onszelf (een beetje) terugzien in alles en iedereen om ons heen.

Ik herinner me nog goed dat ik als middelbare scholier veel moeite had met het vinden van boeken waarin ik mezelf een beetje herkende. Nu wil ik hiermee niet zeggen dat het altijd zo moet zijn dat je jezelf helemaal kunt herkenen in een boek. De kracht van een goed geschreven boek kan juist zijn dat het je meeneemt in een wereld die niet de jouwe is en dat het je daar dan toch laat thuisvoelen. Dat kan een heel verrijkende ervaring zijn. Echter, met name voor jonge mensen, die nog volop bezig zijn met het vormen van een identiteit, kan het heel helpend zijn om zich te kunnen identificeren met personages in boeken. Personages kunnen bondgenoten of zelfs vrienden worden. Zeker wanneer een jongere in diens omgeving niet veel herkenning vindt in bijvoorbeeld leeftijdgenoten of broers of zussen, kunnen fictieve bondgenoten van onschatbare waarde zijn.

Zo zie ik mezelf nog in de bibliotheek van Warnsveld (een dorp naast Zutphen, waar ik opgroeide) tevergeefse zoekpogingen doen in de catalogus op de computer, iedere keer maar weer woorden als ‘lesbisch’ en ‘homoseksualiteit’ intikkend. Ik eindigde steevast bij informatieve boeken over aids in de jaren ’80 (niet heel opbeurend, wel leerzaam) en bij Rita Mae Brown. Die broeierige boeken van haar las ik graag, maar ik had gewild dat ik meer keuze had gehad. Ook de mediatheek op school bood weinig soelaas.

Grappig is dat ik me heel goed herinner dat ik tijden met ‘Twee vrouwen’ van Harry Mulisch onder mijn arm rondliep op school, vaak net iets te opzichtig in de buurt van docenten van wie ik vermoedde dat ze lesbisch waren. Dat deed ik natuurlijk uit uitdagende overwegingen. Ik wilde gewoon heel erg graag dat iemand mij vragen ging stellen.

Jammer genoeg waren er geen docenten die dachten: ‘die griet moet eens een goed queer boek lezen, laat ik haar iets tippen.’ Mijn docent Engels bleef me maar gortdroge stukken van Shakespeare opdringen, ‘omdat ik zo’n extravagant theatermeisje was.’ Ik kwam daar niet doorheen, ik had echt een grafhekel aan die toneelstukken. Waarom liet hij me geen Virginia Woolf lezen denk ik nu, als hij me zo nodig aan de klassiekers wilde hebben? Hij had me überhaupt alleen maar hoeven vragen waarin ik dan wél geïnteresseerd was. Maar goed, misschien is dit ook een generatieding en hebben we pas later geleerd dat vragen stellen aan jonge mensen niet is om bang voor te zijn.

Er zijn onderwerpen waarover ik in mijn jeugd nooit iets heb gehoord. Thuis niet, op school niet. Zo ontdekte ik bijvoorbeeld per ongeluk wat het inhoudt als iemand transseksueel is en had ik géén idee van feminisme. Ik had allerlei vragen en onthechte meningen, en niemand gaf me er een boek over te lezen. Ik merk dat ik me daar vandaag de dag nog steeds een beetje verongelijkt over voel. Misschien is het ook wel de reden waarom ik nu zo belachelijk veel lees – ik heb voor mijn gevoel nog steeds van alles in te halen.

Waar ik me in mijn tijd in het onderwijs (en dan bedoel ik: de periode waarin ik zelf werkzaam was als docent,) wel eens zorgen om heb gemaakt, is dat er nog zoveel docenten zijn die van bepaalde onderwerpen niet weten hoe ze die moeten behandelen met jongeren. Hoe vaak er in teamvergaderingen naar mij en mijn mede-gay-collega’s gekeken werd, omdat ‘jullie wel weten hoe je dat moet bespreken met die kids,’ – dat is dus niet oké.

Alle docenten zouden die verantwoordelijkheid moeten nemen. Het kan niet zo zijn dat ik, omdat ik gay ben, de aangewezen persoon ben. Dat is een veel te grote verantwoordelijkheid. Natuurlijk deed ik het met heel veel plezier en liefde en is het heel waardevol als leerlingen een voorbeeld in je zien (de coming-outs die ik aan mijn bureau heb gehad in acht jaar tijd: niet meer na te tellen,) maar álle docenten zouden ervoor open moeten staan om te praten over identiteitvormende onderwerpen als seksuele oriëntatie, gender, feminisme, enzovoorts. Als je het lastig vindt om over sommige dingen iets legitiems te zeggen, omdat het misschien wat ver-van-je-bed is, dan zou je een leerling bijvoorbeeld een mooie documentaire of een goed boek kunnen tippen.

En kijk en lees dat zelf dan ook, alsjeblieft. Educate yourselves.

Hé, zo belanden we weer bij de literatuur. Gelukkig is er ook goed nieuws en wil ik van dit stuk absoluut geen klaagzang maken. Afgelopen februari werd er namelijk iets fantastisch gelanceerd: queerboeken.nl. Op deze website vind je een alternatieve leeslijst met queer themed titels. Er staat (al dan niet vertaalde) young adult literatuur op, maar er is ook een kopje ‘Lezen voor de lijst.’ Handig voor middelbare scholieren! De website wordt op dit moment nog gevuld en er staan nu geloof ik vijftig titels op. Dat is een mooi begin, maar er is natuurlijk nog veel meer en dat zal in de loop der tijd worden aangevuld. Ter gelegenheid van de lancering van de website bracht de organisatie (bestaande uit De Leescoalitie, COC, GSA en De Versterking) een fantastisch boekje uit met een mooi voorwoord door Arthur Japin, en vijf fragmenten uit (bekende) queer boeken, gekozen door vijf bekende Nederlanders. Dit boekje werd in een oplage van 15.000 exemplaren verspreid onder middelbare scholieren. Mijn lerarenhart bloeide helemaal op toen ik hoorde over deze actie. Het maakt me echt heel erg blij.

Niet iedereen is zo enthousiast over het initiatief als ik. Er zijn mensen die het onzin vinden, want: waarom zou je je altijd moeten kunnen herkennen in literatuur? (het moet ook niet altijd, het is gewoon fijn en leuk en soms ook helpend als het kan, dus is het goed als het beide wordt aangeboden) En: als je jongeren die gay literatuur gaat opdringen (huh?) ja, dan worden ze vanzelf gay. (als het toch eens zo eenvoudig zou zijn allemaal) En: er is toch ook geen website met een leeslijst met heteroboeken?! (sorry, mijn ogen zitten éventjes te ver naar binnen gerold om je nog aan te kunnen kijken)

Wat ik hierover eigenlijk alleen maar wil zeggen is dat uit bovenstaande commentaren maar weer eens heel duidelijk wordt waarom initiatieven als queerboeken.nl vandaag de dag nog hard nodig zijn. Oh en: dat ik hoop dat juist de níet-queer mensen ook eens een blik op deze lijst zullen werpen. Het kon wel eens heel leerzaam zijn om eens een boek te lezen over een personage waarin je je níet kunt herkennen. Dat doe ik immers ook mijn hele leven lang al. ‘Lezen met andermans ogen.’ Toevallig is dat ook de slogan van deze campagne van de Leescoalitie en ze hadden wat mij betreft geen betere kunnen kiezen.

Deel deze post op: [pinit]

Geschreven door: Merel

19 gedachten over “LHBTIQ+ representatie in de media / deel 2

  1. Mooi initiatief! Ook Het lied van Achilles van Madeleine Miller is een geweldige aanrader.

  2. Hey Merel, ik heb dit verhaal en de vorige aflevering met heel veel interesse gelezen, goed thema! Ik heb een hele persoonlijk vraag aan je, en je bent helemaal niet verplicht te antwoorden: ik ben eigenlijk nog steeds heel benieuwd naar jouw coming out. Hoe ben jij ermee voor de dag gekomen? Hoe heb je het ervaren?Ik begrijp nu dat je ‘in real life’ al veel langer uit de kast bent dan hier op je blog; was dat een bewuste keuze?

  3. Wat een verademing was ‘Vingervlug’ van Sarah Waters! Opeens kon ik mij op liefdesgebied identificeren met het hoofdpersonage.

  4. Het komt nu pas bij me op dat ik al die tijd “gewoon over hetero’s” heb gelezen. Niet dat daar an sich wat mis mee is, maar ik houd er juist van om naast het herkenbare verhalen, voor mij vreemde verhalen te lezen. En dus over homoseksualiteit bijvoorbeeld. Ik heb meteen op de site gekeken en zowaar heeft één van mijn favoriete schrijvers Haruki Murakami (en miljoenen anderen, lekker origineel weer) een boek geschreven over “een lesbische liefde”. Die ga ik dus a.s.a.p lezen! So thanks for opening my eyes :-)

    1. Heel graag gedaan :) Fijn om te horen dat je er iets aan hebt.

  5. Wat een goed initiatief! Nu ben ik 18 en was er tijdens mijn middelbare-school-tijd wel meer aanbod in gay-queer-achtige boeken, maar wat jij zegt: ze werden niet getipt door leraren. Zo’n lijst op internet zou ik echt fijn gevonden hebben. Maar ook nu maak ik er dankbaar gebruik van!

  6. Ken je In één mens van John Irving ook, Merel? Prachtig boek, ontzettende goed uitgewerkte personages! =D

    Die website klinkt als een goed idee, hopelijk hebben veel jongeren (en ook ouderen) daar wat aan ^^

  7. Hé Merel, ik ben ook al eens op de lijst gaan kijken. Veel van die boeken las ik al (De meisjeskleedkamer is één van mijn favo boeken, ever!), van andere had ik nog nooit gehoord. Ik heb er een heleboel op mijn bib-lijstje gezet, ben benieuwd.
    Ik ben ‘gewoon’ getrouwd met een man;) Maar ik lees heel graag over vanalles en nog wat. Ik leer graag bij, vooral over mensen, dus…

    1. Het is niet omdat je in een hetero relatie zit, dat je daarom niet queer bent ;)

  8. Super-post weer!

    Ik hoop dat queerboeken.nl snel wat voller wordt,
    Ik was zelf zo’n ‘leest alles wat los en vast zit’-kind en was als tiener ook enorm op zoek naar mijn indentiteit en geaardheid. Heb dan ook redelijk wat queer boeken gelezen, onvertaald helaas (kan de meesten niet meer precies herinneren helaas). Een van mijn favorieten staat op queerboeken.nl; “Je moet dansen op mijn graf”; man wat heeft dat boek een indruk op mij gemaakt.
    Ik kwam er in die tijd achter dat ik toch echt naar alle waarschijnlijkheid ‘gewoon’ hetero was, hoe jammer ik dat ook vond haha. Ik houd het maar op ‘biseksueel maar nog nooit een vrouw tegengekomen waarop ik verliefd werd ;)’

    Het is goed om te zien dat er meer aandacht komt voor uiteenlopende ervaringen, of het nou om seksualiteit, gender, ras of andere identiteit gaat. Ik ben inmiddels erg goed geworden in mij inleven in mensen die niet zijn zoals ik (ook omdat ik een vervent gamer ben, en vrouwelijke protagonisten nou niet echt veel voorkwamen tot voor heel kort), maar iets vinden waar je jezelf in herkent is toch altijd heel speciaal!

    1. Wat een leuke reactie :)
      En Aidan Chambers (de schrijver van ‘je moet dansen op mijn graf’) is pure liefde. Ik herinner me dat jeugdboek ook nog heel goed. We bespraken het bij het vak jeugdliteratuur op mijn lerarenopleiding. Echt een heel fijn en belangrijk boek!

      1. Ha, Aidan Chambers! Door hem kon ik me als (hetero)tiener voor het eerst echt verplaatsen in hoe het is om homo te zijn. Natuurlijk had ik er wel van gehoord, maar alleen als scheldwoord, en ik dacht (in navolging van mijn omgeving) dat het maar aanstellerij was. ‘Je moet dansen op mijn graf’ heeft mij toen echt de ogen geopend, en wat een prachtig boek is het! Dus ja, helemaal eens dat iedereen die lijst zou moeten lezen!

  9. Yes, zoveel interessante boeken op die lijst! Nu ik eraan terugdenk heb ik vrij weinig boeken gelezen met een overduidelijke queer hoofdpersoon. (Ligt ook een beetje aan het genre dat ik lees.) Als het wel voorkwam dan bleef het me wel meer bij, waarschijnlijk omdat het zo weinig voortkwam.
    Trouwens, als je eens wat gotisch/romantisch/dramatisch en gay wilt lezen: Gaywick. Niet het best geschreven boek, maar wel erg vermakelijk.

  10. Weer een super mooi, vernieuwend, inspirerend stuk. Ik ben zelf in mijn jeugd weinig bezig geweest met dit thema, besef me hierdoor hoe scheef de verhoudingen geweest en inderdaad dus nog steeds zijn. Het zou inderdaad mooi zijn als elke docent, op wat voor manier dan ook passend bij die persoon, aandacht kan besteden aan identiteitvormende thema’s. De website is een prachtig initiatief, zelf zou ik ook weleens een boek van die website mogen/’moeten’ lezen!

Laat een antwoord achter aan Linda Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *